Vordonisi Adası: İstanbul’un Kayıp Hazinesi
İstanbul’un tarihini düşündüğümüzde, akla ilk gelenler genellikle şehrin ikonik yapıları, tarihi yarımadası veya Boğaziçi’nin büyüleyici manzaraları olur. Ancak, şehrin derinliklerinde, suların altında gizlenmiş, pek az kişinin bildiği bir ada yatıyor: Vordonisi Adası. İstanbul’un “kayıp” veya “batık” adası olarak bilinen Vordonisi, gizemi, tarihi ve önemiyle dikkat çeker. İstanbul’un dokuz ana adasının dışında, onuncu ada olarak kabul edilen bu yer, bin yıl önce yaşanan büyük bir depremle sular altında kaldığı düşünülen eşsiz bir mirastır. Bu makalede, Vordonisi Adası’nın tarihçesini, batış hikayesini, yeniden keşfini ve günümüzdeki durumunu detaylı bir şekilde ele alacağız.
Vordonisi Adası’nın Tarihçesi
Vordonisi Adası, İstanbul’un Maltepe ilçesi açıklarında, Marmara Denizi’nde bulunur. Bizans İmparatorluğu döneminde önemli bir yerleşim yeri olan ada, özellikle din adamları ve sürgün edilen kişiler için bir sığınak olarak kullanılmıştır. Adanın üzerinde bir manastır yer aldığı ve bu manastırın, dönemin dini ve siyasi çekişmelerinde önemli bir rol oynadığı bilinmektedir.
Adanın tarih sahnesine çıkışı 9. yüzyıla kadar uzanır. Bu dönemde, Bizans Kilisesi’nin önde gelen figürlerinden Patrik Photios, Vordonisi Adası’ndaki manastıra sürgün edilmişti. Photios, Bizans’ın dini ve siyasi hayatında etkili bir isimdi. Onun sürgünü, dönemin karmaşık ilişkilerini yansıtan bir olaydır. Photios’un erkek kardeşi Sergios’un İmparatoriçe Theodora’nın kız kardeşiyle evlenmesi, Photios’un saraya girmesini ve ardından Ortodoks Rum Kilisesi Patriği olmasını sağlamıştı. Ancak bu yükseliş, eski Patrik Ignatios ile Photios arasında bir rekabete yol açtı. Ignatios, Küçükyalı’daki Satyros Manastırı’na sürgün edilirken, Photios ise Vordonisi Adası’ndaki manastırda hayatını sürdürdü.
Adanın Batışı ve Gizemi
Vordonisi Adası’nın en çarpıcı özelliği, 1010 yılında meydana gelen büyük İstanbul depremi sırasında sular altında kalmış olmasıdır. Bu deprem, Bizans İmparatorluğu tarihindeki en yıkıcı felaketlerden biri olarak kaydedilmiştir ve Vordonisi’nin yanı sıra birçok yapıyı da etkilemiştir. Depremin etkisiyle ada sulara gömülmüş ve günümüze kadar gizemini korumuştur.
Adanın batışı jeolojik açıdan da dikkat çekicidir. Vordonisi, diğer İstanbul adalarından farklı olarak alüvyon bir tabakada oluşmuştu. Deprem sırasında zeminde meydana gelen sıvılaşma, adanın sular altında kalmasına neden olmuş olabilir. Günümüzde, adanın kalıntıları Maltepe sahilinden yaklaşık 700 metre açıkta, denizin altında yer alır. “Manastır Kayalıkları” veya “Höreke Kayalıkları” olarak da bilinen bu kalıntılar, dalgıçlar tarafından keşfedilmeyi beklemektedir.
Vordonisi’nin Yeniden Keşfi
Vordonisi Adası’nın varlığı, uzun yıllar boyunca unutulmuş olsa da, 20. yüzyılın sonlarında ve 21. yüzyılın başlarında yapılan araştırmalarla yeniden gün yüzüne çıkmıştır. Fener Rum Patrikhanesi’nin MS 500 tarihli İstanbul haritasının incelenmesi, adanın varlığını ve konumunu ortaya koymuştur. Bu harita, Vordonisi’nin İstanbul’un en küçük ve şehre en yakın adası olduğunu göstermektedir.
Ayrıca, İtalya Salerno Üniversitesi’nden Alessandra Ricci’nin Satyros Manastırı üzerine yaptığı araştırmalar, Vordonisi Adası’ndaki manastırın Küçükyalı’daki manastırla bağlantılı olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bu keşifler, adanın Bizans dönemindeki rolünü ve tarihi önemini daha iyi anlamamıza olanak tanımıştır.
Günümüzdeki Durum ve Araştırmalar
Vordonisi Adası, günümüzde su altında olsa da arkeologlar ve tarihçiler için büyük bir ilgi odağıdır. 2015 yılından beri Maltepe Belediyesi ve çeşitli üniversiteler, adanın kalıntılarını incelemek ve UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne dahil etmek için çalışmalar yürütmektedir. Sualtı dalışları ve araştırmalar, adanın tarihi yapıları hakkında önemli bilgiler sunmaktadır.
Örneğin, 2016 yılında yapılan dalışlarda Bizans dönemine ait mermer bloklar, amfora parçaları ve mimari kalıntılar bulunmuştur. Bu keşifler, adanın ticari ve dini faaliyetlerine dair ipuçları vermektedir. Ayrıca, adanın su altındaki kalıntılarının korunması ve turizme açılması için projeler geliştirilmektedir.
Vordonisi Adası, İstanbul’un gizemli ve kayıp adası olarak tarihin derinliklerinde saklı bir hazine gibidir. Bin yıl önce sular altında kalan bu ada, Bizans İmparatorluğu’nun dini ve siyasi hayatına tanıklık etmiş, sürgünlerin ve din adamlarının sığınağı olmuştur. Günümüzde, adanın kalıntıları arkeologlar ve tarihçiler için bir keşif alanı sunarken, İstanbul’un zengin tarihine dair yeni bilgiler ortaya çıkarmaktadır.
Vordonisi’nin hikayesi, sadece bir adanın batışını değil, aynı zamanda tarihin akışında kaybolan ve yeniden keşfedilen bir mirası anlatır. Bu ada, İstanbul’un bilinmeyen yüzünü ve Marmara Denizi’nin altında yatan gizemleri gözler önüne serer. Gelecekte yapılacak araştırmalar ve koruma çalışmaları, Vordonisi Adası’nın gizemini daha da aydınlatarak bu eşsiz mirasın gelecek nesillere aktarılmasını sağlayacaktır.
Önceki Yazı
